วชิรูปมจิตฺตตายปิ อิทํ โอปมฺมสํสนฺทนํ – วชิรํ วิย หิ อรหตฺตมคฺคญาณํ ทฏฺฐพฺพํ, มณิคณฺฐิปาสาณคณฺฐิ วิย อรหตฺตมคฺควชฺฌา กิเลสา, วชิรสฺส มณิคณฺฐิมฺปิ วา ปาสาณคณฺฐิมฺปิ วา วินิวิชฺฌิตฺวา อคมนภาวสฺส นตฺถิตา วิย อรหตฺตมคฺคญาเณน อจฺเฉชฺชานํ กิเลสานํ นตฺถิภาโว, วชิเรน นิพฺพิทฺธเวธสฺส ปุน อปติปูรณํ วิย อรหตฺตมคฺเคน ฉินฺนานํ กิเลสานํ ปุน อนุปฺปาโท ทฏฺฐพฺโพติฯ

6. เสวิตพฺพสุตฺตวณฺณนา

[26] ฉฏฺเฐ เสวิตพฺโพติ อุปสงฺกมิตพฺโพฯ ภชิตพฺโพติ อลฺลียิตพฺโพฯ ปยิรุปาสิตพฺโพติ สนฺติเก นิสีทนวเสน ปุนปฺปุนํ อุปาสิตพฺโพฯ สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวาติ สกฺการญฺเจว ครุการญฺจ กตฺวาฯ หีโน โหติ สีเลนาติอาทีสุ อุปาทายุปาทาย หีนตา เวทิตพฺพาฯ ตตฺถ โย หิ ปญฺจ สีลานิ รกฺขติ, โส ทส สีลานิ รกฺขนฺเตน น เสวิตพฺโพ ฯ โย ทส สีลานิ รกฺขติ, โส จตุปาริสุทฺธิสีลํ รกฺขนฺเตน น เสวิตพฺโพฯ อญฺญตฺร อนุทฺทยา อญฺญตฺร อนุกมฺปาติ ฐเปตฺวา อนุทฺทยญฺจ อนุกมฺปญฺจฯ อตฺตโน อตฺถาเยว หิ เอวรูโป ปุคฺคโล น เสวิตพฺโพ, อนุทฺทยานุกมฺปาวเสน ปน ตํ อุปสงฺกมิตุํ วฏฺฏติฯ

สีลสามญฺญคตานํ สตนฺติ สีเลน สมานภาวํ คตานํ สนฺตานํฯ สีลกถา จ โน ภวิสฺสตีติ เอวํ สมานสีลานํ อมฺหากํ สีลเมว อารพฺภ กถา ภวิสฺสติฯ สา จ โน ปวตฺตินี ภวิสฺสตีติ สา จ อมฺหากํ กถา ทิวสมฺปิ กเถนฺตานํ ปวตฺติสฺสติ น ปฏิหญฺญิสฺสติฯ สา จ โน ผาสุ ภวิสฺสตีติ สา จ ทิวสมฺปิ ปวตฺตมานา สีลกถา อมฺหากํ ผาสุวิหาโร สุขวิหาโร ภวิสฺสติฯ สมาธิปญฺญากถาสุปิ เอเสว นโยฯ

สีลกฺขนฺธนฺติ สีลราสิํฯ ตตฺถ ตตฺถ ปญฺญาย อนุคฺคเหสฺสามีติ เอตฺถ สีลสฺส อสปฺปาเย อนุปการธมฺเม วชฺเชตฺวา สปฺปาเย อุปการธมฺเม เสวนฺโต ตสฺมิํ ตสฺมิํ ฐาเน สีลกฺขนฺธํ ปญฺญาย อนุคฺคณฺหาติ นามฯ สมาธิปญฺญากฺขนฺเธสุปิ เอเสว นโยฯ นิหียตีติ อตฺตโน หีนตรํ ปุคฺคลํ เสวนฺโต ขารปริสฺสาวเน อาสิตฺตอุทกํ วิย สตตํ สมิตํ หายติ ปริหายติฯ ตุลฺยเสวีติ อตฺตนา สมานเสวีฯ

เสฏฺฐมุปนมนฺติ เสฏฺฐํ ปุคฺคลํ โอณมนฺโตฯ อุเทติ ขิปฺปนฺติ ขิปฺปเมว วฑฺฒติฯ ตสฺมา อตฺตโน อุตฺตริํ ภเชถาติ ยสฺมา เสฏฺฐํ ปุคฺคลํ อุปนมนฺโต อุเทติ ขิปฺปํ, ตสฺมา อตฺตโน อุตฺตริตรํ วิสิฏฺฐตรํ ภเชถฯ

7. ชิคุจฺฉิตพฺพสุตฺตวณฺณนา

[27] สตฺตเม ชิคุจฺฉิตพฺโพติ คูถํ วิย ชิคุจฺฉิตพฺโพฯ อถ โข นนฺติ อถ โข อสฺสฯ กิตฺติสทฺโทติ กถาสทฺโทฯ เอวเมว โขติ เอตฺถ คูถกูโป วิย ทุสฺสีลฺยํ ทฏฺฐพฺพํฯ คูถกูเป ปติตฺวา ฐิโต ธมฺมนิอหิ วิย ทุสฺสีลปุคฺคโลฯ คูถกูปโต อุทฺธริยมาเนน เตน อหินา ปุริสสฺส สรีรํ อารุฬฺเหนาปิ อทฏฺฐภาโว วิย ทุสฺสีลํ เสวมานสฺสาปิ ตสฺส กิริยาย อกรณภาโวฯ สรีรํ คูเถน มกฺเขตฺวา อหินา คตกาโล วิย ทุสฺสีลํ เสวมานสฺส ปาปกิตฺติสทฺทอพฺภุคฺคมนกาโล เวทิตพฺโพฯ

ตินฺทุกาลาตนฺติ ตินฺทุกรุกฺขอลาตํฯ ภิยฺโยโสมตฺตาย จิจฺจิฏายตีติ ตํ หิ ฌายมานํ ปกติยาปิ ปปฏิกาโย มุญฺจนฺตํ จิจฺจิฏาติ ‘‘จิฏิจิฏา’’ติ สทฺทํ กโรติ, ฆฏฺฏิตํ ปน อธิมตฺตํ กโรตีติ อตฺโถฯ เอวเมว โขติ เอวเมวํ โกธโน อตฺตโน ธมฺมตายปิ อุทฺธโต จณฺฑิกโต หุตฺวา จรติ, อปฺปมตฺตกํ ปน วจนํ สุตกาเล ‘‘มาทิสํ นาม เอวํ วทติ เอวํ วทตี’’ติ อติเรกตรํ อุทฺธโต จณฺฑิกโต หุตฺวา จรติฯ คูถกูโปติ คูถปุณฺณกูโป, คูถราสิเยว วาฯ โอปมฺมสํสนฺทนํ ปเนตฺถ ปุริมนเยเนว เวทิตพฺพํฯ ตสฺมา เอวรูโป ปุคฺคโล อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ น เสวิตพฺโพติ ยสฺมา โกธโน อติเสวิยมาโน อติอุปสงฺกมิยมาโนปิ กุชฺฌติเยว, ‘‘กิํ อิมินา’’ติ ปฏิกฺกมนฺเตปิ กุชฺฌติเยวฯ ตสฺมา ปลาลคฺคิ วิย อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพฯ กิํ วุตฺตํ โหติ? โย หิ ปลาลคฺคิํ อติอุปสงฺกมิตฺวา ตปฺปติ, ตสฺส สรีรํ ฌายติฯ โย อติปฏิกฺกมิตฺวา ตปฺปติ, ตสฺส สีตํ น วูปสมฺมติฯ